Tamara Van San draait haar klei rond een sfeer van een ontembare, geheel individuele speelsheid. Haar grillige vormen rollen voort uit doorgedreven materiaalonderzoek dat de grenzen van keramiek provoceert. De structuren zijn vertakkingen van Van Sans hang naar een visuele complexiteit waarmee ze zichzelf en de toeschouwer wil blijven prikkelen. De standvastige snoepkleuren zuigen de ruimte mee in een verhaal waar figuratie geen rol meer speelt. Het resultaat zijn organische sculpturen die ons uitnodigen voor een verwarrend associatiespel.
Van San weet heel goed in welke posities ze haar materiaal kan duwen en hoe ze het kan laten samenkomen met gevonden elementen zoals piepschuim, rubberen balletjes, textiel of gaas of zelfs postuurtjes. Met die solide kennis speurt ze voortdurend naar frisse vormelijke antwoorden waarvoor ze geen vast script volgt. Van tevoren heeft ze geen idee van haar creatieve beslissingen. Er is geen blauwdruk, hoewel de wetten van de klei voor een zachte dwingende hand zorgen. Daarnaast schuwt de kunstenares alles wat symmetrisch is. Liever geen rechte hoeken of kanten, niets mag even hoog of even breed zijn. In Van Sans middelpunt is er vooral geen. Ze houdt van de verwarring die voortvloeit uit contrast.
Zelf merkt ze op dat klei als grondstof toestaat om van niets iets te maken, wat de urgentie van haar werk onderlijnt. Creëren is een manier om te stoppen met malen over wat de ronde doet in haar hoofd. Van San bestendigt daarom ook een zelfvooropgestelde onmogelijkheid: de perfecte vorm. Zolang ze die niet vindt, kan ze blijven zoeken. Haar oeuvre heeft zich opgetrokken uit fluïde ideeën waarbij het ene voortrolt uit het andere. Ze wil weten hoe de blik te leiden, hoe gevoelens en gedachten los te maken. Hoe laat je een sculptuur spreken?
In die zin vindt Van San figuratie te makkelijk en abstracte vormen boeiender – zowel voor haarzelf als de toeschouwer. Ze wil het visuele binnenkomen van haar sculpturen zodanig construeren dat je actief moet kijken. Figuratie schotelt teveel een hapklaar narratief voor, wat de creativiteit bij het publiek aan banden legt. Het sluit een vorm van vrijheid uit. Haar kunst laat als een zelfbouwpakket zonder handleiding ruimte voor een eigen verhaal. De inhoud rolt voort uit de vorm – een vorm waar de kleuren deel van uitmaken. De schakeringen waarvoor ze kiest zijn voor haar net zo goed een materiaal om verbeelding mee aan te wakkeren.
Van Sans figuren doen denken aan de Chinese gongshi (贡石): gevonden stenen die hun vorm kregen door natuurelementen en die zodanig tot de verbeelding spreken dat ze op een sokkel geplaatst worden. Om tot gongshi verheven te worden zijn er een aantal criteria, zoals kleurschakering, textuur en patroon, maar er wordt ook geluisterd naar hoe de steen klinkt als erop getrommeld wordt. Van San ziet de gongshi en haar eigen patronen als een substituut voor een boek in steenvorm of verhalen voor het oog. Ze staan daarmee op gelijke voet als voorbijglijdende wolkenslierten of geuren die een herinnering oproepen.
De werken van Van San krijgen hun titels op een even associatieve, beeldende manier. Woorden en letters nemen visueel verschillende gedaantes aan die de kunstenaar meer laat doorwegen dan de eigenlijke betekenis. Die keuze is bovendien verbonden aan de context van het moment. Elk werk had een andere naam kunnen krijgen als het vroeger of later was afgewerkt. Van San benadrukt dat sommige dingen niet doorgrond hoeven worden: “Mensen lijken soms schrik te hebben van iets wat ze niet verstaan, maar we moeten niet alles willen begrijpen.” Dus maakt ze sculpturen die complex en net niet titelloos zijn, maar die uitnodigen om de zichtbare uitdaging aan te gaan.
(Deze tekst werd geschreven voor de tentoonstelling Tamara Van San. Confusion or Wonder in Hilde Vandaele Gallery van 7 mei tot 4 juni 2023.)